مقدمه: در سده اخیر علاوه بر تاسیس بیمارستان­های دولتی، مراکز درمانی و مریض‌خانه­هایی نیز از کیسه فتوت خیرین به صورت موقوفه یا ملی(خصوصی غیر دولتی) بنا گردیدند، با فعالیت این مراکز بخشی از مشکلات و آلام مردم التیام بخشیده شد و با مرور ایام برخی ازاین مراکز ضمن توسعه کماکان فعالیت مستمر دارند و از تعداد  محدودی نیز،  فقط نامی در میراث مکتوب یا به صورت آثار در دل تاریخ ماندگار است. از جمله مراکزی که صرفاً در تاریخ می­شود جستجو کرد، مریض‌خانه توتیا است که به همت دکتر محمدعلی­خان توتیا تاسیس گردید. گرچه در این مقاله سعی بر آن است، تاریخچه مریض‌خانه توتیا به طور کامل تدوین شود، ولی با کمال تاسف جز چند سند و کتابچه­ای که از تاریخچه مریض‌خانه در آرشیو ملی بود، از بررسی سایر نشریات و کتابها اطلاعاتی بدست نیامد، از این رو اسناد ذکر شده را به عنوان سنگ بنای مقاله تاریخچه مریض‌خانه توتیا قرار دادیم، امید است در آتیه با آماده شدن سایر اسناد فهرست نشده از روند اجرایی و مدت فعالیت این مرکز بهداشتی تاریخچه کاملی نگاشته شود.
نتیجه گیری: در قرن جاری علاوه بر بیمارستان های دولتی، چند مریض‌خانه وقفی و ملی (خصوصی- غیر دولتی) تاسیس شدند، یکی از آن­ها، مریض‌خانه توتیا بود که به همت دکتر محمدعلی­خان توتیا – از فارغ التحصیلان استانبول- با همکاری جمعی از اطبای اروپایی- با بهره گیری از تجهیزات روز دنیا در سال ۱۳۰۹ در تهران دایر گردید و طبق اسناد موجود فعالیت اجرایی مریض‌خانه و نشریه صحت نمای ایران به صاحب امتیازی ایشان تا سال ۱۳۱۳ ادامه داشته است ولی از آن پس اطلاعی از فعالیت آن نیست. تلاش نگارنده بر آن است صرفاً نامی و یادی از مریض‌خانه توتیا بصورت مکتوب در تاریخ ماندگار شود.